महाराष्ट्रामधील किल्ले हे आपल्याला जिवंत असल्याचा खराखुरा दागिना आहे सौभाग्य महाराष्ट्रातं जन्मला येणाऱ्यांचं किल्ल्याच्या कुशीत वसलेलं आहे. आपण हेचं वैभव जपून ठेवूयात. किल्ल्याचा थोडक्यात इतिहास पाहुयात फोर्ट ऑफ महाराष्ट्र वास्तू इंग्रजीत कॅसल फोर्ट, सिटॅडल, बर्ग वगैरे असे म्हणले जाते .तर मराठीमध्ये दुर्ग, गिरिदूर्ग, द्वीपदुर्ग, जंजिरा, गढी, कोट, गड, बालेकिल्ला असं संबोधले जाते भाषा दर 10 km ला बदलत असते.शत्रूपासून स्वरक्षण मिळवंण्यासाठी किल्ले बांधले आहेत.किल्ला अभेद्य रहावा, म्हणून त्या वेळच्या युद्धपद्धतीनुसार बुरूज, दरवाजे, तटबंदी, तटबंद माची, खंदक वगैरेंची रचना करीत असतं.नगराप्रमाणे कधी देशाच्या सीमेवरही तटबंदी करीत. चीनची भिंत हे त्याचेच प्रसिद्ध आहे.किल्ल्यांच्या स्थानावरून आणि बांधणीच्या पद्धतीवरून अमिलापितार्थचिंतामणी ह्या ग्रंथाचा कर्ता सोमेश्वर ह्याने किल्ल्यांचे नऊ प्रकार पाडलेले आहेत; ते म्हणजे जलदुर्ग, गिरिदुर्ग, अश्मदुर्ग, इष्टिकादुर्ग, मृत्तिकादुर्ग, वनदुर्ग, मरूदुर्ग, दारूदुर्ग व नरदुर्ग होत. अशी माहिती आहे आपण थोडक्यात किल्लाविषयी माहिती fort of Maharashtra APP च्या माध्यमातून जाणून घेऊयात
Fort information in marathi विविध ऐतिहासिक किल्ल्याविषयी संपूर्ण माहिती
 |
| Fort information |
1)Torna fort history information in marathi तोरणा किल्ला माहिती
तोरणा किल्ला प्रचंडगड म्हणून ओळखला जातो वयाच्या 16 व्या वर्षी सन 1643साली केंद्रबिंदू शिवाजी महाराज यांनी बनवलेला समुद्र सपाटीपासून 1603मीटर उंचीचा सर्वात डोंगराळ किल्ला म्हणून प्रसिद्ध पावला आहे.
प्रमुख आकर्षण
बिनी दरवाजा-नेत्रदीपक हवाई दृश्य हे आपल्याला मुख्य दरवाज्याचं आकर्षण आहे
कोठी दरवाजा-सोमाजाई देवी आणि टोरनेजाजी देवी मूर्ती आहेत.
बुधला माची-या माचीची रचना घुबडाप्रमाणे आहे.
झुंजार माची-भिल किल्ला पुर्व भागात आहे.
हनुमान बन्सियन -हनुमान मूर्ती लक्ष वेधून घेते.
सप्टेंबर डिसेंबर मध्ये किल्यावर जाण्यासाठी योग्य आहे. स्वारगेट बस स्थानकपासून शिवापूर, चेलाडी / नासरपूर / बनेश्वर, त्यानंतर वेल्हे या मार्गाने तोरणा किल्ला पर्यंत जाऊ शकतात.
2)सिंहगड किल्ला माहिती Sinhagad Fort History information In Marathi
सिंहगड किल्ला पूर्वी कोंढाणा म्हणून ओळखला जातं असे यशवंती” नावाच्या एका उंच मॉनिटरच्या सहाय्याने घोरपडं सर केली याचं काळात गड आला पण सिंह गेला तानाजीच्या स्मरणार्थ मूर्ती स्थापन केली तेव्हापासून सिंहगड हे नामकरण झाले हा किल्ला खडकवासला येथे राष्ट्रीय सुरक्षा अकादमी येथे प्रशिक्षण केंद्र म्हणूनही कार्यरत आहे.
3)शिवनेरी किल्ला Shivneri Fort History information In Marathi-
शिवाजी महाराज यांचे जन्म स्थान म्हणून तसेच शिवाई देवीच्या नावावरून शिवाजी हे नावं ओळखला गेलं आहे.येथे ६४ लेण्या आणि आठ शिलालेख सापडले आहेत.
आकर्षण
जन्मस्थळ:- शिवजन्म स्थळ असून बालपण पण येथेच गेले.
पुतळे:- दक्षिण दिशेला जिजाबाई आणि लहान शिवाजी यांची मूर्ती कोरलेले आहेत.
शिवमंदिर:- शिवाई देवीच्या मंदिरावरून शिवाजी हे नामकरण झालेलं आहे.आज तेचं मंदिर शिव मंदिर प्रसिद्ध आहे
बदामी तलाव :- बदामी तलाव उत्तर दिशेला आहे.
प्राचीन लेणी:- बौद्ध लेणी मोठ्या प्रमाणातं आढळून येतात.
पाण्याचे साठे:- गंगा आणि जमुना या खडकं पाण्याच्या टाकी आढळून येतात.
मोगल मशिद:- मुघलं मशीद आढळून येतेयं.
दरवाजाचं मोठं आकर्षण आढळून येतेयं. महादरवाजा, पीर दरवाजा, परवानगी दरवाजा, हत्ती दरवाजा, शिपाई दरवाजा, सहावा फाटक दरवाजा तसेच कुलाबकर दरवाजा.
4)रायगड किल्ला Raigad Fort History information In Marathi
5) प्रतापगड किल्ला Pratapgad Fort History information in marathi
6)विजयदुर्ग किल्ला Vijaydurg Fort History information In Marathi
-सिंधुदुर्ग जिल्हा देवगड तालुका लोकप्रिय समुद्रकिल्ला ओळखला जातो.रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग जिल्ह्याची सीमा म्हणून काम करणारा वाघोतन नदीजवळ हा किल्ला आहे. प्राचीन वास्तुकलेचे उत्तम आकर्षण ठरत आहे.गुहेची रचना अस्तित्वात आहे.एस्चेन बोगदा हा आणीबाणी काळात वापरला जातं होता.200 मी चा बोगदा आहे.तलाव शुद्ध पाण्याचे पिण्यासाठी प्रसिद्ध आहे.तोफ गोळा पण आहेत.तिहेरी भिंती असून त्यास 27 बुरुज 17 एकर क्षेत्रात 8 ते 10 मीटर उंच भिंती आढळून येतात.
7)राजगड किल्ला Rajgad Fort History Information in Marathi
राजगड किल्ला मुरूमगड म्हणून ओळखला जातो खूप आठवणी म्हणून हा किल्ला ओळखला जातात शिवाजीपुत्र राजाराम यांचा जन्म, त्यांच्या राणी साई बाबाचा मृत्यू, बालेकिलाच्या भिंतींमध्ये अफझलखानाच्या शिर दफनस्थान, शिवाजीचा आग्राहून परत येणे
8)मालेगाव किल्ला malegoan Fort History information In Marathi
राजे बहादूर वाडा म्हणून नाशिक जिल्हा मालेगाव तालुक्यातील किल्ला ओळखला जातो.किल्ला बांधण्यास सुमारे 25 वर्षे लागली.60 फूट प्रकारचा असून त्यात 9 बुरुज आहेत. दोन तोफ आहेत.
9) अहिवंत किल्ला Ahivant Fort Information In Marathi -
कॅप्टन ब्रिग्सने त्याचे वर्णन एक विशाल आणि आकारहीन टेकडी म्हणून केले आहे जे उल्लेखनीय आहेत. नाशिक पासून 50 km अंतराच्या पुढे आहेत.
10)अहमदनगर किल्ला Ahmednagar Fort Information In Marathi-
ब्रिटीश राजवटीत तुरुंग म्हणून याचा उपयोग केला जात असे. आज, किल्ला लोकप्रिय असून सध्या हा किल्ला भारतीय लष्कराच्या आर्मर्ड कोरच्या कारभारात आहे.अहमदनगर शहरात राहून डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी थॉट्स ऑफ पाकिस्तान व मौलाना आझाद यांनी गुबार – ए – खातिर हे ग्रंथ लिहिले.इ.स. १९४२ च्या चलेजाव आंदोलना काळात पंडित जवाहरलाल नेहरू, सरदार वल्लभभाई पटेल, मौलाना आझाद, डॉ. पी.सी. घोष इत्यादी राष्ट्रीय नेते नगरमधील भुईकोट किल्ल्यात बंदिवासात होते. डिस्कव्हरी ऑफ इंडिया हा प्रसिद्ध ग्रंथ पंडित जवाहरलाल नेहरू यांनी याच किल्ल्यात लिहिला. डॉ. प्रफुल्लचंद्र घोष यांनी ’हिस्ट्री ऑफ एन्शंट इंडियन सिव्हिलायझेशन’ हा ग्रंथ शब्दबद्ध केला.
11) अचला किल्ला Achala Fort Information In Marathi
अचल किल्ला एका छोट्या टेकडीवर व्यापलेला आहे. किल्ल्यावर काही इमारती, भांडार घरे आणि पाण्याच्या टाक्या दिसल्या आहेत. किल्ल्याला वेढा घेण्यास सुमारे अर्धा तास लागतो.नाशिक मधील हा किल्ला सुप्रसिद्ध आहे
.
12) हरिचंद्र किल्ला Harishchandragad Fort History Information in Marathi
किल्ल्याच्या सर्वात उंच बिंदूला तारामती शिखर किंवा तारामाची आहे. अहमदनगर मधील किल्ला असून कोकण चट्टानासारखी अर्धवर्तुळाकार खडकी भिंत आहे आणि या किल्ल्याला समोरून बघितले तर नागाच्या फण्याप्रमाणे दिसते.केदारेश्वर लेणी येथे एक अद्वितीय गुहा असून पाण्याने वेढलेले एक मोठे शिवलिंग आहे. किल्ल्याच्या शिखरावर असंख्य शिव लिंग आहेत म्हणून हे किल्ल्याचे संरक्षक देवता होते.
13)लोहगड किल्ला Lohgad Fort History information In Marathi
लोहगड किल्ला समुद्रसपाटीपासून सुमारे 1033 मीटर (3389 फूट) उंचीवर आहे.पुणे उत्तर दिशेने 50 km आहे.या किल्ला खजिना ठेवण्यात उपयोगी येत होता.
14)सिंधुदुर्ग किल्ला Sindhudurg Forts History information In Marathi-
मालवण शहराच्या काठावर वसलेला हा किल्ला आहे.परदेशी व्यापाऱ्यांच्या वाढत्या प्रभावाविरुद्ध लढा देणे आणि जंजीरा सिद्दीचा उदय थांबविणे यासाठी किल्ला बांधला होता.समुद्री क्षेत्र ४८ एकरांवर पसरलेले असून त्यात ३ कि.मी. तटबंदी आहे, आणि ३० फूट उंच आणि १२ फूट जाड भिंती आहेत कास्टिंगमध्ये ४००० पौंड वापरला असून तीन वर्षे किल्ला तयार करण्यास वेळ लागला.दूध विहीर, साखर विहीर व दही विहीर या विहिरी प्रसिद्ध आहेत.दुर्गाचा दरवाजा उंबर फळापासून बनवलेला आहे.
15) दौलताबाद किल्ला Daulatabad Fort History information In Marathi
देवगिरी किल्ला म्हणून ओळखला जातोय.शंकूच्या आकार आकर्षण ठरतोय.पायरी विहीर, बरदरी, जलाशय, मीनार, हम्मम, विविध वाड्या, मंदिरे आणि मशिदी यासारख्या १० अधूरी खडकांच्या कापाच्या गुहेशिवाय इतर वास्तू आहेत.पेपर पुरा त्याच्या पेपर मेकिंगसाठी प्रसिद्ध आहे आणि गर्जरी झार बख्श हा एक आदरणीय सुफी संत होता. भद्रा मूर्ती मंदिर भगवान हनुमानास समर्पित आहे.प्रसिद्ध आहेत.